Z pierwszej linii frontu - Dorota Kowalska i Wojciech Rogacin, Korespondenci.pl. Wstrząsające historie polskich reporterów wojennych

Nakładem Czarnej Owcy ukazał się zbiór tekstów o polskich reporterach wojennych. Efekty wielogodzinnych rozmów Kowalskiej i Rogacina z czołówką polskich korespondentów zaprezentowano w dość eklektycznej formie. Mamy tutaj, rzecz jasna, wywiady, ale i dziennik, wspomnienia czy streszczający doświadczenia frontowe alfabet reportera. Wiktor Bater, Wojciech Jagielski, Maria Wiernikowska, Jacek Czarnecki i inni interesująco nakreślają charakter pracy na pierwszej linii konfliktów zbrojnych.

Złożona forma nadaje publikacji dynamizmu. Nie jest to przewidywalny wywiad rzeka, lecz nietuzinkowy tygiel gatunkowy. Choć, zaznaczyć wypada, nierówny pod względem poziomu atrakcyjności. Rezultat rozmowy autorów z Wiernikowską, który podano w formie reportażu, to niewątpliwie najlepszy tekst całego zbioru. Miast zwykłych pytań i odpowiedzi, mamy wciągającą relację, a takie detale jak niedogrzane mieszkanie reporterki, rozpraszający jej uwagę pies, wrona prześladująca rozmówczynię na ulicach Warszawy, sugestywnie oddają atmosferę spotkania dziennikarzy.

Najsłabiej wypadły wspomnienie o Waldemarze Milewiczu oraz wywiad Rogacina z dziennikarzem telewizyjnym, Radosławem Kietlińskim. Historię zastrzelonego w Iraku reportera TVP autorzy potraktowali, moim zdaniem, zbyt pobieżnie. Ciekawie o nim opowiedziała Wiernikowska, nie szczędząc mocnych słów. Szkoda, że dziennikarze nie pogłębili tego wątku.

Z kolei Wojciech Rogacin wybrał karkołomną rolę autora i jednocześnie bohatera tej książki. Będąc samemu długoletnim korespondentem zagranicznym Newsweeka, podjął się także przepytania w jednym z rozdziałów kolegi po fachu, Kietlińskiego. Mimo że temat rozmowy jest bardzo ciekawy, to czasem nie wiadomo, kto miał być głównym bohaterem tego tekstu: zadający przydługie pytania wzbogacane własnymi wojennymi wspomnieniami Rogacin, czy jednak Kietliński? W kolejnym rozdziale, przy omówieniu już tylko własnych przeżyć z frontu, Rogacin zastosował interesującą formę relacji, prezentując zapiski dziennika, który tworzył w Bagdadzie podczas II wojny irackiej.

Poza wciągającymi i w wielu wypadkach wręcz ekstremalnymi historiami, które były udziałem rozmówców, czytelnik dostaje też trafne analizy zmian, które zaszły w polskich mediach. Pewne wnioski przewijają się kilkakrotnie. Większość dziennikarzy utyskuje na niedofinansowanie, przez które polskim korespondentom zdarzało się sypiać nawet w...bagażnikach samochodów, bo na hotele z ich diet nie starczało. Czasem też w strefę walk jeździli zdezelowanym daewoo, a dla porównaniu ich zachodni koledzy po fachu - opancerzonym land cruiserem. Szokuje to zwłaszcza w przypadku reporterów telewizyjnych, których pracodawcy na brak finansów narzekać nie mogą. Tańce na lodzie są, jak widać, ważniejsze.

Zmienił się sposób relacjonowania konfliktów zbrojnych na przestrzeni dwóch ostatnich dekad. Odbyło się to z wielką stratą dla czytelników i widzów. Cezurę zmian stanowi tragiczna śmierć redaktora Milewicza. W trosce o własne zdrowie, a nawet życie, reporterzy odstępują od zdobywania świadectw zwykłych ludzi - ofiar danego konfliktu - na rzecz sztampowych relacji z wyjazdów konwojów żołnierzy z bazy na patrole. Rozmówcy przytaczają liczne przykłady korespondentów, którzy wojnę w Iraku czy Afganistanie oglądają i relacjonują wyłącznie z baz wojskowych. W świetle coraz częstszych porwań zagranicznych dziennikarzy przez nawiedzonych islamistów i pokazowych dekapitacji, jest to zrozumiała i póki co nieodwracalna tendencja.

Kolejna część serii Literatura Faktu to bardzo ciekawa propozycja dla wszystkich zainteresowanych współczesnymi konfliktami zbrojnymi, pokazanymi tutaj z perspektywy relacjonujących je tytułowych korespondentów.

Dorota Kowalska, Wojciech Rogacin

Korespondenci.pl. Wstrząsające historie polskich reporterów wojennych

Czarna Owca

Warszawa, 2014

400 s.