Letnisko z piekła rodem - Wojciech Chmielarz, Żmijowisko

Kilkoro znajomych jeszcze z czasów studenckich co roku wyjeżdża razem na wakacje. W sumie nie wiadomo dlaczego, bo ani specjalnie za sobą nie przepadają, ani się potem nie bawią zbyt dobrze. W każdym razie tradycję podtrzymują. Tym razem zjawiają się w Żmijowisku – niewielkiej osadzie położonej gdzieś na północy Polski, w agroturystyce pośród lasów, nad jeziorem. Za wiele nie mają tam do roboty, więc grillują, opalają się, kąpią, piją, kłócą, obgadują jeden drugiego i pielęgnują dawno powstałe animozje, ale i zupełnie już po latach niestosowne sympatie.

W zamęcie jednej z wieczornych imprez ginie nastoletnia Ada, córka Kamili i Arka. Mimo poszukiwań, dziewczyna przepada na dobre. Po roku jej ojciec wraca do Żmijowiska, by, choć nadzieja już raczej umarła, szukać pierworodnej. Co tak naprawdę stało się z dziewczyną? I czy ktoś spośród tej grupki znajomych maczał palce w tragedii?

Powieść podzielona jest na trzy wątki: teraz, wtedy i pomiędzy. Wydarzenia poznajemy z punktu widzenia kilku postaci. Chmielarz pokazuje, że doskonale potrafi opisywać nie tylko świat widziany okiem mężczyzny, ale i wejść w skórę kobiety czy zbuntowanego nastolatka. Bohaterowie są wiarygodni na wielu poziomach: swojego postępowania, języka, którym się posługują czy motywów działania.

W tej powieści wszystko jest po coś. Nawet grube żarty, które pojawiają się co jakiś czas, nie mają tylko rozśmieszyć czytelnika, ale pokazać charakter bohaterów i wykreować sytuacje, które swoje konsekwencje znajdą nieco później.

„Żmijowisko” to też historia rozpadu rodziny, do którego dochodzi pod wpływem dramatycznych wydarzeń. Chmielarz przedstawia stereotypy nami rządzące. I tak w opinii społecznej kobieta ma prawo do żałoby. Mężczyzna już niekoniecznie. Pisarz z jednej strony pokazuje polską prowincję, gdzie disco-polo, bieda i nuda, z drugiej zaś na celownik bierze tak zwaną warszawkę z blaskiem jupiterów, ściankami, sztucznością. I w sumie nie wiadomo co gorsze.

To opowieść o plątaninie uczuć, wzajemnych zależności, które mimo upływu czasu wcale nie tracą na sile. Czasem wręcz przeciwnie – zyskują moc dopiero po latach.

Sam tytuł jest metaforyczny. Bo Żmijowisko do doskonała nazwa dla zapomnianego przez cywilizację letniska, które zamiast oazą spokoju staje się dla wczasowiczów miejscem udręki. W tamtejszych lasach kiedyś występowało wiele żmij. Teraz pojawiły się ich ludzkie odpowiedniki.

Jeśli chodzi o samą zagadkę kryminalną, to została ona utkana misternie. Podejrzewałam, że pewien rekwizyt (tak go nazwijmy, żeby nie zdradzać szczegółów) odegra istotną rolę w intrydze, ale w życiu nie wpadłabym na to, że rozwiązanie okaże się takie, a nie inne.

Konstrukcyjnie trochę „Żmijowisko” jest zagadką zamkniętego pokoju. No bo mamy tu zamknięty krąg podejrzanych i ktoś z nich najpewniej musi okazać się winnym.

Mam pewne zastrzeżenia do samego zakończenia, jednak trudno je tu dokładnie opisać, nie zdradzając nazbyt wiele i nie psując lektury przyszłym czytelnikom. Powiem więc może oględnie – czy na pewno prokurator przeszedłby do porządku dziennego nad pewną niezgodnością w zeznaniach? No i postać, która okazuje się winna. Dlaczego w ogóle nie okazywała wyrzutów sumienia?

To jednak nie zmienia kwestii niewątpliwej – finał wbije Was w fotel. A ostatnia scena powieści jest iście filmowa. Już widzę „Żmijowisko” na ekranach kin!

Wojciech Chmielarz

„Żmijowisko”

Wydawnictwo Marginesy

Warszawa, 2018

477 s.